Gdzie rośnie kawowiec?
Ze względu swoje wysokie wymagania kawowiec rośnie tylko w określonym regionie, w pasie między zwrotnikiem Raka, a zwrotnikiem Koziorożca. Obszar ten jest dość duży, jednak niektóre kraje są szczególnie znane z uprawy kawowca. Według danych na rok 2019 najwięcej kawy uprawiano w Brazylii, Wietnamie i Kolumbii. Dość wysoko plasują się również Etiopia oraz Indie. Przykro stwierdzić, że wszystkie wymienione to kraje dość biedne mimo posiadania monopolu na produkcję kawy bez której tak wiele osób nie wyobraża sobie swojego dnia.
W sklepie na każdym opakowaniu kawy, podobnie jak na butelce wina znajduje się informacja skąd pochodzi dany produkt. I tak jak najlepsze wina wiele osób łączy z Francją, Hiszpanią i Włochami, tak kupując ziarna kawy warto szukać nazwy krajów należących do kawowych regionów.
Jakich warunków potrzebuje kawowiec?
Wyróżnia się dwie podstawowe odmiany ziaren kawy – arabica i robusta. Oba te rodzaje potrzebują różnych warunków – najważniejsze jest zapewnienie im odpowiedniej temperatury. W przypadku arabiki będzie to 15-24 °C, robusta nieco bardziej lubi ciepło, najlepiej rozwija się w temperaturze 24-30 °C. Oprócz tego, roślina ta wymaga stałych opadów deszczu. Stałych w tym kontekście nie oznacza, że musi ciągle padać, ale musi być to powtarzalne. Najlepiej gdy w określonym czasie jest pora sucha, a w innym mokra. Ten czas musi być niezmienny z roku na rok.
Jak wspomniano wcześniej, nie wszystkie kraje i klimaty spełniają te wymagania. Mało tego, w ostatnich latach globalne ocieplenie sprawia, że coraz mniej miejsc nadaje się do uprawy kawy. Szczególnym wyzwaniem staje się uprawa arabiki ze względu na stosunkowo niskie temperatury w porównaniu do wymagań robusty. Uprawiający arabikę ratują się sadzeniem ich na coraz wyżej położonych polach, gdzie jest po prostu zimniej.
Jak powstaje kawa?
Od posadzenia nasiona jeszcze daleki proces do zaparzenia ulubionego napoju większości społeczeństwa. Kawowiec ma dwie fazy wzrostu. W pierwszej fazie roślina zaczyna kiełkować. Dzieje się to po około 6-8 tygodniach od wysiania. Dopiero po około roku drzewka, które osiągnęły wysokość mniej więcej 40 cm, są sadzone na plantacji. Druga faza wzrostu ma miejsce już na plantacji. Drzewko pnie się w górę, by po jakimś czasie wydać plon. Kawowiec owocuje raz lub dwa razy w roku. Owoce, tzw. wisienki są okrągłe i zawierają zazwyczaj dwa płaskie nasiona – ziarna kawy. Co ciekawe, z tych owoców można pić sok, jednak zdecydowanie większym zainteresowaniem cieszą się ziarna. Z suszonych owoców kawowca można przyrządzić napar, którego smak przypomina kawę i herbatę jednocześnie, niektórzy porównują ją do aromatu wigilijnego kompotu. Te suszone owoce idealnie nadadzą się też do przyrządzenia cold brew, zalane na wieczór zimną wodą owoce, odcedzone rano z dodatkiem plastra pomarańczy pobudzi i orzeźwi.
Wracając do plantacji, pierwsze plony można zebrać po trzech do pięciu lat po posadzeniu. Początkowo zbiory nie są wielkie, ale im starsze drzewko, tym plon obfitszy.
Sam zbiór odbywa się w jednym z trzech sposobów:
- Zbiór ręczny – jest to najbardziej pracochłonna metoda, ale za to najdokładniejsza. Dzięki ręcznemu zbieraniu owoce przechodzą wstępną selekcję, tych niedojrzałych się nawet nie zrywa, a drzewka są chronione przed niepotrzebnymi zniszczeniami.
- Strząsanie owoców – sposób wymagający nakładu pracy jednak nie tak dużego jak zbiór ręczny. Podczas strząsania spadną tylko mocno dojrzałe owoce, ale rośliny mogą ulec uszkodzeniu. Dodatkowo tak zebrane plony trzeba jeszcze przejrzeć, ponieważ mogą zawierać listki i łodyżki.
- Zbiór mechaniczny – specjalistyczne maszyny mogą znacznie przyspieszyć sam proces zbierania z drzewka. Rodzą jednak konieczność przejrzenia zbioru oraz niosą ryzyko zebrania niedojrzałych owoców oraz uszkodzenia rośliny. Jednak jest to z pewnością najmniej czasochłonna metoda.
Plantatorzy sami decydują, w którym dokładnie momencie zbiorą owoce. Stopień dojrzałości owoców, a co za tym idzie ziaren w nich się znajdujących, ma wpływ na ostateczny aromat kawy.
Obejrzenie takiej plantacji kawy zarówno w pierwszej jak i drugiej fazie wzrostu z pewnością jest wyjątkowym przeżyciem. Na szczęście nie trzeba daleko podróżować, bo w Kafejeto można wybrać się bez wychodzenia z domu w podróż smakiem kaw z różnych krajów, m.in. do Etiopii, Kolumbii czy Brazylii.
Czy kawowiec mógłby rosnąć w Polsce?
Warunki pogodowe w Polsce niemalże wykluczają możliwość uprawy kawy. Jedyną opcją są szklarnie, w których można zadbać o odpowiednia temperaturę, wilgotność i podlewanie. Trzeba jednak przyznać, że uprawa tego typu rośliny w szklarni w celach zarobkowych to gra niewarta świeczki, koszty i nakład pracy znacznie przewyższają spodziewane zbiory.
Czy można wyhodować kawę w domu?
Na popularności zyskują sadzonki kawy, które obecnie można kupić nawet w marketach. Czy jest jakaś szansa, że taka sadzonka kiedyś zaowocuje?
Zdecydowanie łatwiej, o ile można tu mówić o łatwości, wyhodować kawę z nasionka niż z gotowej sadzonki. Można wtedy zadbać o odpowiedni rodzaj nasion, a najlepiej jeśli byłaby to robusta, która jest znacznie łatwiejsza w uprawie. Nasiona warto kupić w maju i to jak najświeższe, zwiększa to ich szanse na wykiełkowanie. Najprościej kupić je online, ewentualnie zapytać w zaprzyjaźnionej palarni kawy o zdobycie jej bezpośrednio od importera. Niekoniecznie się to uda, ale warto próbować, żeby mieć pewność, że nasionko jest świeże.
Postępowanie z kupionym ziarenkiem przypomina sianie rzeżuchy, trzeba zapewnić mu stałe nawodnienie, np. w wacie stale nasączonej wodą. Dopiero nasionko z kilkoma listkami można wsadzić do ziemi dla cytrusów. Pod ziemią dobrze wysypać perlit lub keramzyt, które zatrzymają nadmiar wody i będą ją odparowywać zapewniając stałą wilgotność sadzonce. Roślina powinna stać w jasnym miejscu, ale nie na parapecie, ponieważ mogłoby to spalić liście. Domowy kawowiec wyda owoce, o ile będzie dobrze pielęgnowany po około 4-7 lat. Zebrane wisienki należy oczyścić z miąższu, uprażyć na patelni, zmielić i… cieszyć się własną kawą.
Chociaż zatem uprawa kawy kojarzy się egzotycznie, można pokusić się o nią we własnym domu. Z pewnością nie dorówna to plantacji w krajach w klimacie międzyzwrotnikowym, ale da dużo radości miłośnikom kofeiny.
Będąc na zagranicznej wycieczce w którymś z krajów kawowego regionu warto sprawdzić, gdzie znajduje się taka plantacja i ją zwiedzić, albo chociaż zobaczyć z daleka. Tylko trzeba pamiętać o odpowiednim obuwiu, szczególnie tam, gdzie rośnie arabica – może być wysoko.
