Kawa a samopoczucie, czyli jak kawa wpływa na nastrój w krótkie, zimowe dni?

Wyobraź sobie, jak pewnego zimowego dnia, budzisz się z pięknego snu. Czy to z powodu obowiązków, czy też naturalnego rytmu - przeciągasz się, energicznym ruchem odsłaniając zasłony. Choć zegar przekroczył już porę poranka, ciemność za oknem wciąż nie odpuszcza. Cieszysz się, że wciąż przebywasz w cieple pokoju, gdzie jedynie szyba wydaje się oddzielać Cię od mroźnego powietrza. No cóż, wystarczy tych porannych refleksji - teraz jest czas do działania. Na kuchennym blacie już czeka ulubiony kubek, a pierwsze krople świeżo zaparzonej kawy spływają po jego ściankach. Grzejąc ospałe dłonie, roznosisz za sobą aromat, który – jak zaklęcie - odgania zimową senność. 

Zanim świat zdąży rozświetlić się na dobre, ten mały rytuał przynosi Ci coś więcej niż tylko dawkę kofeiny. To moment, w którym ciało i umysł zaczynają współpracować. W którym kawa - niepozorny, codzienny towarzysz - staje się sprzymierzeńcem w zmaganiach z nieznanymi wyzwaniami. Czy to jedynie magia aromatu, czy też nauka jest w stanie wyjaśnić, co w tym bierze udział? 

Dlaczego zimą częściej sięgamy po kawę? 

Zimą dni stają się krótsze, a w konsekwencji - słońca jest jak na lekarstwo. Można wręcz rzec, że nie wystarcza nam czasu, by się nim w pełni nacieszyć. Kiedy łapiemy mniej promieni słonecznych, nasz organizm produkuje więcej melatoniny, czyli hormonu odpowiedzialnego za odczuwanie senności. Jednocześnie spada poziom serotoniny - związku, który odpowiada za utrzymanie energii, a także równowagi emocjonalnej. To najczęstszy powód poczucia zmęczenia, ospałości, rozkojarzenia oraz braku wysokiej motywacji do działania zimą. 

Brak światła działa na nasz rytm dobowy niemalże jak zaciągnięta zasłona - zaburza naturalne poczucie rozbudzenia. W odpowiedzi szukamy bodźców, które pomogą nam przełamać tę mentalną mgłę. Kawa staje się jednym z najskuteczniejszych sezonowych stymulantów, bo działa szybko - dając przy tym przyjemność w angażowaniu wielu zmysłów. 

Nie bez powodu mieszkańcy Skandynawii - gdzie zimy są wyjątkowo mało słoneczne - należą do największych miłośników kawy na świecie. Dla wielu z nich filiżanka espresso o poranku to nie zwyczajny element rutyny - to sposób na utrzymanie dobrego nastroju w czasie, gdy słońce znika w mgnieniu oka. 

Jak kofeina działa na nasz mózg 

Kofeina - naturalny alkaloid występujący w ziarnach kawy - działa jak subtelny strażnik naszej czujności. Jej główny mechanizm polega na blokowaniu receptorów adenozyny - związku, który w ciągu dnia gromadzi się w mózgu i sygnalizuje zmęczenie. W wypadku gdy kofeina zajmie miejsce adenozyny, w należnym jej receptorze, informacja o znużeniu jest

blokowana i nie dociera do mózgu. Dzięki temu czujemy przypływ energii - a może raczej, nie czujemy jej upływu wraz z czasem funkcjonowania. 

A to dopiero początek. Kofeina wpływa też na neuroprzekaźniki takie jak dopamina i noradrenalina. Wzrost ich poziomu poprawia koncentrację, refleks, wpływając na ogólne poczucie przyjemności. W badaniach opublikowanych w Harvard Health Publishing wykazano, że umiarkowane spożycie kofeiny może wiązać się z niższym ryzykiem wystąpienia depresji. 

Należy jednakże pamiętać, iż nie substancja, lecz dawka, stanowi truciznę. Naukowcy z European Food Safety Authority (EFSA) podkreślają, że bezpieczna dzienna dawka kofeiny dla osoby dorosłej wynosi około 400 mg (w maksymalnej jednorazowej dawce 200 mg). Przekroczenie tej ilości może przynieść efekt właściwy przy przedawkowaniu - drażliwość, niepokój czy problemy ze snem. Dlatego kluczem jest równowaga - filiżanka lub dwie, delektując się ich aromatem oraz paletą smaków. 

Serotonina na wagę złota 

Serotonina to neuroprzekaźnik, który dosłownie reguluje nasze codzienne wahania nastroju. Gdy jej poziom spada - pojawia się apatia, drażliwość i obniżone samopoczucie. Częściowo dlatego jej niedobór bywa łączony z tak zwaną sezonową depresją (Seasonal Affective Disorder). No dobrze, tylko jaki to ma związek z kawą? 

Otóż nie - kofeinowe napoje nie zawierają serotoniny bezpośrednio - za to wpływają na jej poziom w organizmie w sposób pośredni. Działa bowiem poprzez stymulację receptorów dopaminowych i serotoninowych w mózgu. Badania opublikowane w Psychiatry Research w 2023 roku sugerują, że osoby pijące od dwóch do trzech filiżanek kawy dziennie, mają niższe ryzyko wystąpienia sezonowej depresji. 

Nie bez znaczenia jest też aspekt sensoryczny. Zapach świeżo zmielonej kawy sam w sobie wpływa na nasz nastrój - aktywuje układ limbiczny, odpowiedzialny za emocje i przyjemność. W tym sensie każda filiżanka kaw to nie tylko pobudzający napar, ale także malutkie doświadczenie szczęścia. 

Jaką kawę wybrać zimą? 

Na rozgrzanie - najlepiej wybrać taką ciepłą =). 

Już tak bez żartów - zimowe miesiące to idealny moment, by sięgnąć po kawy o głębszym profilu smakowym. Ziarna z nutami czekolady, orzechów, przypraw korzennych czy karmelu doskonale współgrają z chłodniejszą atmosferą i rozgrzewają aromatem już od pierwszego łyku. To także świetny czas, żeby poeksperymentować z kawowymi napojami sezonowymi i dodatkami - piernikową czy czekoladową. Takie połączenia wypełniają nie tylko nasze serca, ale też wszystko wokół przyjemnym ciepłem. Podniosą na duchu nawet w najbardziej pochmurny dzień!

A jeśli wieczorem marzy się kubek rozgrzewającej kawy, ale bez ryzyka zarwanej nocy - warto sięgnąć po wersję bezkofeinową. Nie traci ona nic ze smaku, a równie skutecznie otuli ciepełkiem. 

Wpadnij do Kawiarni Kafejeto i sprawdź naszą ofertę sezonowych kaw, a w sklepie internetowym - przygarnij świeżo palone ziarna. 

Filiżanka pełna ciepła 

Zima uczy nas doceniać małe rzeczy - promienie słońca wkradające się zza rogu, ciepło koca, zapach świeżo parzonej kawy. W świecie, który zwalnia i szykuje się na nadejście wiosny, to właśnie kawa może być naszą codzienną dawką światła. Nie tylko rozgrzeje zziębnięte dłonie, ale też wniesie nieco słonecznej radości. 

Niech więc każda filiżanka będzie przypomnieniem, że nawet najmniejszy rytuał może odmienić każdy dzień! 

またね、 

問題 

Literatura: 

[] Christine Cottrell, Perfect espresso: barista bible - second edition, Coffee Education Network, Australia 2013, s. 17-18 

[] https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2015.4102 

[] https://www.health.harvard.edu/healthbeat/what-is-it-about-coffee 

[] https://www.health.harvard.edu/blog/exercise-versus-caffeine-which-is-your-best-ally-to-fight fatigue-2017060811843 

[] https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C27427%2Ceksperci-regularne-picie-kawy-zmn iejsza-ryzyko-wielu-chorob.html 

[] https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C98589%2Czwiazek-obecny-min-w-kawie-popr awia-zdolnosci-poznawcze.html 

[] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26339067/